दूरसंवेदन व्याख्या व दूरसंवेदनाचे भूगोल विषयातील अनुप्रोयाग

प्रस्तावना : पृथ्वीच्या भू- भागावरील विविध प्रकारच्या भौगोलिक व सामाजिक घटकाची माहिती अभ्यास करण्यासाठी दूरसंवेदन तंत्राचा वापर केला जातो. या विविध  घटकाची आकडेवारी व माहिती उपग्रह प्रतीमाद्वारे पृथ्वीवरील केंद्रामध्ये  मिळत असते. पृथ्वीच्या पृष्ठभागावरील दूरवरची माहिती विद्युत चुंबकीय लहरी मार्फत उपग्रहावर बसवलेल्या कॅमेराद्वारे व स्कॅनरद्वारे चित्रित केले जाते. हि ,माहिती प्रतिमाच्या स्वरुपात मिळते. उपग्रह प्रतिमाचे वाचन डीजीटल इमेज प्रक्रिया सोफ्टवेअर मार्फत केले जाते.  दूरसंवेदन  भूगोल विषयातील एक महत्वाची नवीन संकल्पना व आधुनिक तंत्र आहे. दूरसंवेदन तंत्राच्या साह्याने पृथ्वीवरील भौगोलिक व सामाजिक घटकाची हवाई छायाचित्र व उपग्रह प्रतिमाच्या साह्याने वर्णन व विश्लेषण केला जातो. हवाई छायाचित्र व उपग्रह प्रतिचा प्रक्रिया विवध उपग्रह प्रतिमा प्रक्रिया सोफ्टवेअर च्या साह्याने  वर्णन ,विश्लेषण व नकाशा तयार केला जातो. लीस -३ उपग्रह प्रतिमाचा  प्रतिमा प्रक्रिया सोफ्टवेअरमध्ये प्रक्रिया करून रंगछटा बदलता येते. त्यामुळे एखाद्या भौगोलिक घटकाचे निरीक्षण अचूक पद्धतीने करिता येते.

व्याख्या: एखाद्या घटकाच्या किवा वस्तूच्या प्रत्यक्ष संपर्कात न येता त्या संबंधाची  अचूक माहिती मिळवणे , संकलित करणे व त्याचे वर्णन करणे या तंत्राला दूरसंवेदन असे म्हणतात.

लीस :३ उपग्रह प्रतिमा (२०१६)

दूरसंवेदनाचे भूगोल विषयातील अनुप्रोयाग :

१) दूरसंवेदणामुळे मानवाला पृथ्वीची माहिती  मिळण्यास मदत होते. त्यामुळे पृथ्वीवरी नैसर्गिक आपत्ती संबधी धोक्याची माहितीचे मुल्यांकन करता येते. 

२) भू-भागावरील नापीक  व सुपीक जमीन उपग्रह प्रमिमाद्वारे अचूक माहिती मिळते  व त्याचे परीक्षण केले जाते.

३) पर्वतीय प्रदेशातील प्राणी व वसस्पती जीवनाचा अभ्यास प्रामुख्याने दूरसंवेदन तंत्राच्या आधारे केला जातो.

४) मानवी वस्त्यांचा आभ्यास केला जातो. त्यांमध्ये ग्रामीण व नागरी  वस्त्यांचे प्रारूप , वस्त्यांची वाढ कोणत्या ठिकाणी जास्त आहे व कोणत्या ठिकाणी कमी आहे याचा सखोल अभ्यास दूरसंवेदन तंत्राच्या आधारे केला जातो.

५) भू- भागावरील नद्या, सरोवर, तलाव व झरे इत्यादी पाण्याचा घटकांच्या अभ्यास साधारपणे दूरसंवेदन अनुप्रोयोगाच्या आधारे केला जातो.

६)भू- भागावरील भूमी उपोयाजनचा अभ्यास योग्य पद्धतीने दूरसंवेदन तंत्राच्या साहाय्याने केला जातो.

७) पृथ्वीवरील जंगलातील बदल याचा सखोल अभ्यास दूरसंवेदन अनुप्रोयाग तंत्राच्या साह्याने केला जातो.